Author: joanka

Sherri Duskey Rinker, Tom Lichtenheld (i.), Goodnight, Goodnight, Construction Site, Snów kolorowych placu budowy (tłum. Joanna Wajs)

A: Chronicle Books, P: Nasza Księgarnia

Oto wszystkie maszyny na placu budowy układają się do snu. Pracowały dzielnie cały dzień, a teraz ogarnia je zmęczenie. Najpierw widzimy, jakie zadania wykonały: dźwig, betoniarka, wywrotka, spychacz i koparka, a potem mówimy każdej z maszyn „dobranoc”, by na koniec otrzymać zaproszenie do pójścia w ich ślady – tak wygląda cała opowieść rozłożona na 28 bogato ilustrowanych stronach. Zaznaczyć pozostaje, że tekst jest rymowany i raczej krótki – strofy zwykle nie przekraczają czterech wersów. To historia dla fanów pojazdów, nie znajdziesz w niej nic więcej poza osobliwym podejściem do pracy jako, uwaga!, niebywałej zabawy, którą z żalem się porzuca.

Mimo że jest to sympatyczna pozycja na dobranoc, jestem niezmiernie zaskoczona faktem, że ktoś podjął się wprowadzenia tej książki na polski rynek. Tłumaczenie wierszowanych opowieści jest nie lada wyzwaniem, szczególnie w przypadku przekładu z języka angielskiego, który jest bardzo rytmiczny i pozwala w zależności od potrzeb przesuwać akcenty, rozszerzać lub skracać liczbę sylab (może nie tak jak francuski, ale jednak). Mówiąc krótko: jak się nie jest Barańczakiem, który pisał nowy tekst, zamiast przekładać oryginał, to trudno z takiej rymowanki zrobić coś wartego uwagi. Widziałam kilka stron tłumaczenia – i ani nie jestem oburzona, ani zachwycona. Ale Twojemu dziecku nie polecam wersji polskiej – po co komu taki sztuczny twór? Lepiej czytać wierszyki, które zostały stworzone w danym języku, jeśli żadne dodatkowe treści nie uzasadniają sięgnięcia po tłumaczenie.

Anna Dewdney, Little Excavator

Wydawnictwo: Viking

Kolejne po „Goodnight, Goodnight, Construction Site” przygody na placu budowy – tym razem jednak pojawia się bohater, mała koparka, która chciałaby pracować tak, jak duże maszyny, ale a to gdzieś wpadnie, a to się przewróci, a to wjedzie pod… koła, oczywiście. Ciągle więc słyszy, że jest za mała i że musi poczekać, aż dorośnie – zdanie, którym częstujemy nasze maluchy po wielokroć. Pod koniec robót, które przekształcają zaśmieconą działkę w śliczny park dla okolicznych mieszkańców, okazuje się jednak, że do wykonania jest zadanie, z którym nie radzą sobie duże maszyny, a wówczas mała kopareczka spisuje się świetnie.

Krótkie, dwuwersowe strofy, urocze rysunki, sprytne wykorzystanie wewnętrznych stron okładkowych do pokazania „przed” i „po” placu budowy, a także mnóstwo onomatopei dodają jeszcze tej książce uroku. Moim zdaniem pozycja obowiązkowa dla najmłodszych, którzy z chęcią posłuchają angielskiego wierszyka – wersji polskiej historii tym razem na szczęście brak.

Nawiasem mówiąc: porównanie „Goodnight…” i „Little Excavator” pokazuje, że prosty opis rzeczywistości nie porusza, potrzebny jest jeszcze każdej opowieści bohater, który mierzy się ze światem – w końcu lubimy się z kimś utożsamić albo po prostu trzymać za kogoś kciuki.

P: Wydawnictwo Tatarak, A: Henry Holt, Harper Collins, Penguin Books

Nie przepadam za jego rysunkami, nie uważam, jakoby „Bardzo głodna gąsienica” powinna znaleźć się na półce każdego dziecka, ale Erica Carle’a polecam gorąco najmłodszym w trzech mistrzowskich odsłonach.

Pierwsza to nieprzetłumaczona dotąd na polski książka „Brown Bear”. Prosta, bardzo rytmiczna  rymowanka  o powtarzalnej części, która uczy dziecko kolorów i zwierząt. Tekstu tam jak na lekarstwo, rysunek jest za to na obie strony, bardzo wyraźny. Może dziś jakiś tłumacz głowi się, jak stworzyć odpowiedni wierszyk w języku polskim? Oby! Dodam tylko, że współautorem tego cuda jest Bill Martin Jr.

Druga z polecanych to seria „Moja pierwsza książka”, która uczy kolorów, kształtów, słów i liczb. Strony tych książeczek podzielone są poziomo na pół – zadaniem rodzica jest przytrzymać górę i powiedzieć dziecku, czego ma szukać, a malucha – dopasować odpowiedni obrazek z dołu (i na odwrót). Kolory są namalowane w sposób nieoczywisty, z odcieniami, pełza po nich światło. Kształty są wzięte z rzeczywistości, niekoniecznie wyabstrahowane, więc wymagają zrozumienia pewnych pojęć (albo pozwalają znaleźć różne kształty w jednym rysunku), np. oko w kształcie migdału ma w sobie okrągłą źrenicę. Cyfrom towarzyszą kwadraty, które można wspólnie policzyć, nim się mały człowiek weźmie za szukanie odpowiedniej liczby owoców na swoich obrazkach (przy czym kwadraty ułożono w dwóch rzędach, każdy do pięciu, co pomaga zapamiętać wzrokowo, jaka wielkość grupy odpowiada której cyfrze – z tych gotowych obrazów mentalnych korzystamy na co dzień, nie licząc wszystkiego pojedynczo).

Trzecia książka, którą jesteśmy oboje z synem zachwyceni, to „Od stóp do głów”, pokazująca ruch, jaki potrafi wykonać jakieś zwierzę, i zachęcająca do pójścia w jego ślady. Odwracamy głowę, zginamy szyję, podnosimy ramiona, klaszczemy, a nawet wyginamy plecy w łuk. Taka mała gimnastyka z gorylem czy osłem. I tak, trzeba nagle porzucić lekturę i położyć się na dywanie – przyznam, że ja często oszukuję przy kocie i ośle, bo nie zawsze jestem gotowa na wygibasy.

Eric Carle miewa więc świetne pomysły, nie śmiałabym temu zaprzeczać. Ale im więcej zabiera głosu, czyli im więcej produkuje tekstu, tym bardziej staję się mu niechętna. Pewnej gąsienicy zmieniłabym np. tempo opowiadania na ostatnich stronach…

Mamy jeszcze Carle’a „The Grouchy Ladybug” o nieumiejącej się dzielić biedronce, której przygody odmierza tarcza zegara i „Rooster’s off to see the world” o kogucie zabierającym w podróż zwierzęta, dzięki którym możemy policzyć do pięciu – ale żadna nas nie wciąga, a już na pewno nie zachwyca (choć ta pierwsza ma też trochę niestandardowych wycinanek, które odróżniają ją od reszty). Co do innych książek – nie wiem zupełnie, może ukrywa się gdzieś jeszcze jedna perełka w twórczości tego autora? Jak usłyszę, dam znać. Ty też daj.

A – Scholastic, P – Znak

Seria książek o Cliffordzie to przede wszystkim ogromna dawka humoru. Głównym źródłem dowcipu jest zachowanie psa o nieprzeciętnych rozmiarach – w wersji mini, jako niesamowicie maleńkiego szczeniaczka,  albo w wersji maxi – psiaka większego niż dom, który jest w stanie podnieść samochód czy zniszczyć buldożer. W jednej z opowieści maleńki Clifford bawi się w olbrzyma z zabawkową kolejką czy domem dla lalek – i jest to idealne podsumowanie jego przyszłych relacji z otoczeniem 🙂

Efekt humorystyczny potęgują teksty pisane z naiwnej perspektywy dziecka (jak w „Mikołajku”), które używane są do wytworzenia kontrastu z ilustracjami lub jedynie dopowiedzenia tego, co widoczne jest na obrazku. Mimo że teksty te są krótkie, same książki przeznaczono dla starszych dzieci (4+), bo wymagają bardziej rozwiniętej teorii umysłu* (np. domyślenia się, dlaczego malarz myli małego żółtego psa z wielkim Cliffordem po tym, gdy na tego pierwszego spadła puszka czerwonej farby). Jednak mój dwulatek je uwielbia i śmieje się z mniej wyrafinowanych dowcipów, których też nie brakuje.

Przygody Clifforda są starannie skrojone pod dzieci: a to trafi się gdzieś pożar i gaszący go strażacy, a to zabawa na placu budowy; do tego pełno potknięć i upadków, a także tornado zniszczeń. Jeśli z jakiegoś powodu brzmi to dla Ciebie jak zabawy chłopięce, zapewniam, że towarzyszka psa, nazwana na cześć córki autora Emily Elisabeth, pcha wózek (tyle że z prawdziwym kotkiem), przebiera się za wróżkę, a na Boże Narodzenie dostaje bobasa z kompletem ubranek. Powiedziałabym, że Bridwell zręcznie buduje postać prawdziwego dziecka, które nie przejmuje się stereotypami dotyczącymi płci i robi to, co sprawia mu (jej) przyjemność.

Seria o Cliffordzie to czysta rozrywka, raczej nie pobudza do rozmów, nie ma walorów edukacyjnych, poza może pokazywaniem, do czego może doprowadzić szczenięcy brak rozwagi  (choć w książce konsekwencje wszelkich zniszczeń są stale pomijane). To książki, które przepełnia magia opowieści beztroskiej, nieniosące żadnego morału, ale potrafiące zawładnąć wyobraźnią (i czasem wywołujące uśmiech nawet na twarzy rodzica). Natomiast muszę zaznaczyć, że seria jest bardzo nierówna – jedne książki są błyskotliwe i zabawne, inne… cóż, na poziomie potrzeb dwulatków.

Muszę zaznaczyć, że w serii pojawiły się też pozycje edukacyjne – Clifford uczy liczyć do dziesięciu, a także prezentuje angielski alfabet. Jestem fanką szczególnie tej pierwszej pozycji, bo jest napisana jako kolejna opowieść, a samo liczenie przy większych liczbach odbywa się także partiami (np. 10 jest podzielone na 3+3+4). Natomiast nie wiem, czy ukazała się ta część i w polskiej wersji.

Z ciekawostek: Clifford powstał w 1963 r., gdy Bridwell został odprawiony przez wydawców z pouczeniem, że ilustrować książek dla dzieci to on nie umie, więc jeśli chce to robić, musi je sobie napisać sam. W ciągu 50 lat stworzył ok. 90 tytułów. My mamy części pisane przed 1998 r., więc nie jestem w stanie wypowiedzieć się o tych młodszych, osadzonych zapewne w bardziej współczesnych realiach, ale i pisanych z większym wysiłkiem twórczym. Nie oglądamy też animowanej wersji Clifforda – to pozostawiam Wam do okrycia na własną rękę.

Więcej zdjęć na instagramie: @mi.sto.ry.pl

O psim bohaterze dla młodszych dzieci przeczytasz tu.

*Teoria umysłu to nasze wyobrażenie o tym, co inni czują i wiedzą. Wykształca się powoli, dlatego małe dzieci można przyłapać na co najmniej dziwnych zachowaniach. Np. syn mojej koleżanki, będąc na wyjeździe, mówił jej przez telefon, żeby dzwoniła do niego, jak on już jest w łóżku, a nie wtedy, gdy się jeszcze bawi – czyli zakładał, że ona wie i widzi dokładnie to, co on (dla rozwiania wszelkich wątpliwości: nie było określonych co do minuty pór na zabawę i spanie).

P: Wydawnictwo Dwie Siostry, A: Chronicle Books, Prestel Junior

Historie w obrazkach pokazujące upływ czasu mierzony godzinami, porami dnia i roku. Poznajemy je na kilku bogato ilustrowanych stronach, gdzie przedstawiono scenki z życia miasta, przez które ciągnie się tytułowa ulica Czereśniowa.

Rysunki Berner zachęcają do opowiadania i stają się pretekstem do rozmowy na wiele tematów, co wydaje mi się ważniejsze dla rozwoju małego dziecka niż gotowe teksty.  Czereśniowa seria daje też wiele satysfakcji i młodszym, i dorosłym detektywom, którzy rozszyfrowują zagadki, odczytują ślady i idą za nimi po mieście (dla niecierpliwych na okładce umieszczono podpowiedzi, których wątków szukać). Ale książki Berner to nie ćwiczenie z następstwa zdarzeń czy uważności, ale pełnoprawna książka edukacyjna dla każdego malucha. Uczy podstawowych cykli przyrody; daje szansę podejrzeć, jak się buduje, hoduje zwierzęta, warzywa i owoce, obchodzi święta (od urodzin przez Boże Narodzenie po niemieckie święto światła na jesieni), wyjaśnia, kim jest złodziej, jak działa w bloku akustyka, co się robi z przebitą oponą w rowerze etc. Koncentruje się przy tym na świecie, który jest dziecku bliski – ulicy, bloku, parku, sklepie, domu kultury.

Berner wiernie odwzorowuje  rzeczywistość, co jest szczególnie istotne w przypadku najmłodszych, którzy jeszcze się uczą otaczającego je świata. Dla porównania – w jednej z podobnych książek obrazkowych w ludzi wcielają się zwierzęta, co rodzi tak kuriozalne sytuacje, jak trzymanie króliczka w klatce na jednej stronie (hodowla na futerko tudzież obiad) i obsadzenie go w roli dziecka bawiącego się w przedszkolu na stronie następnej.

A: Usborne, P: Olejsiuk

Najlepsza seria edukacyjna, jaką znajdziesz na rynku. Jej największym atutem jest kreatywne podejście do konstrukcji książki: otóż dobrze znane maluchom otwierane „okienka” są w niej wykorzystane tak, aby pokazać upływ czasu, warstwy, z których składają się różne obiekty, albo rozwiązania alternatywne. Dzięki nim możesz obserwować, jak drzewo zapuszcza korzenie, zajrzeć, co kryje się we wnętrzu Ziemi, tosterze albo kolejno: pod skórą, mięśniami i żebrami człowieka; dowiesz się też np., że dom można ogrzać w dwojaki sposób: za pomocą kaloryferów lub klimatyzacji. Książki zawierają elementy przesuwane (mechanik używa podnośnika, kości „pracują”), zginane (maszyna miażdży samochód), rozkładane (postępująca budowa drapacza chmur), przy czym czuć, że nie są one obliczone na efekt, ale naprawdę wspierają odbiór treści. 

Wszystkie tematy są podane przystępnie, tak że nawet mój dwulatek rozumie, co się dzieje na obrazkach (ze sporadyczną pomocą YouTube’a). Oczywiście ilustracje dominują nad tekstem, co pomaga dziecięcej wyobraźni. * Co miłe, niektórzy autorzy serii nie stronią od humorystycznych wstawek – czytelnicy mogą otworzyć TOI TOI i zobaczyć reakcję siedzącego tam oburzonego budowlańca, przyłapać kogoś na ucinaniu sobie drzemki w pracy albo popijaniu herbatki. Część książek zachęca też dzieci do eksperymentowania – tu dodam, że świetnie bawiliśmy się z Michałem np. przy zmniejszaniu siły tarcia.

Cała seria obejmuje mnóstwo zagadnień;  u nas oprócz „Świata…” (planeta, obieg wody, dżungla, woda, pustynia, Antarktyka, ludzie: jedzenie, elektryczność, budowa, śmieci;  mapa) i „Ciała bez tajemnic” (jedzenie, oddychanie, krążenie, układ szkieletowy i mięśniowy, mózg, narządy zmysłu, dorastanie i zdrowienie)  królują: „Building Site” (budowa domu, drapacza chmur, mostu, metra, drogi; rozbiórka; maszyny budowlane), „Cars” (montaż, działanie, naprawa, wyścigi, historia motoryzacji, złomowanie), „Nauka bez tajemnic” (materiałoznawstwo, dźwięk, światło, siły fizyczne, stany skupienia, rośliny, ciało, Ziemia i kosmos) i „How things work” (od dźwigni i bloczków, przez pojazdy, statki i obiekty latające po AGD, maszyny budowlane i rolnicze oraz ratownicze). Natomiast na tym etapie nie cieszą się powodzeniem: „Space”, „Animal Homes” i inne pozycje z serii poświęcone przyrodzie (po polsku np. „Przyroda bez tajemnic” ) – ale pamiętajmy, że książki adresowane są do grupy wiekowej 4+, myślę więc, że wszystko przed nami. Będziemy się też zaopatrywać w przyszłości w inne tytuły, np.” Living Long Ago” (świetnie pokazana historia) czy „Jedzenie bez tajemnic”, ale pamiętaj, że opracowanych tematów jest naprawdę mnóstwo: komputery, pociągi, samoloty, różne epoki, sporty, zawody itd. Każdy znajdzie coś dla siebie.

Muszę przyznać, że niektóre książki powtarzają informacje z innych, jeśli więc na początek chcesz kupić tylko jedną z pozycji, polecam te przekrojowe (jak „Świat bez tajemnic”) zamiast tematycznych (jak „Ciało bez tajemnic”). Natomiast jestem przekonana, że na jednej w Twoim domu się nie skończy…

* Ciekawostka: „Świat bez tajemnic” narysowała Polka: Marianna Oklejak, współautorka serii o Basi.  Jej kreska w tym wydaniu jest jednak, moim zdaniem, bardziej wdzięczna niż ta w polskim bestsellerze – a może po prostu lepiej się sprawdza.